YENİDOĞAN TARAMA TESTLERİ
Doğum sonrası Tarama Testleri için bebekten topuk kanı almak için en uygun zamanDoğumdan sonra ilk 24 saatte 1. Topuk kanı,
Doğumdan 72 saat sonra (doğumdan sonraki 3. ve 7. Gün arası) 2. Topuk kanı alınması gerekir. Koruyucu sağlık hizmetlerinin en önemli parçasını taramalar oluşturur. Tarama testlerinin en yaygın bir şekilde uygulandığı dönem yenidoğan dönemidir Metabolik hastalığın bulgu vermeden ve geriye dönüşümsüz zararlar oluşturmadan teşhisini koymak temel amaçtır. Taramada kullanılan testler ile tanı amaçlı testler arasındaki farklılık vardır. Tarama testi sağlıkla ilgili bir sorun olabileceği konusunda uyarır. Tek başına kesin olarak hastalığın olduğunu söyleyemez. Şüphe edilen durumlarda kesin tanı koydurucu testler yapılmalıdır. Günümüzde tarama programına alınması gerekli iki hastalık vardır:
Birincisi Fenilketonüri hastalığıdır. Yenidoğan bebeklerde görülen fenilketonüri hastalığı tedavi edilebilir zeka geriliklerinin en önemli nedeni olup erken konulan teşhiş ile önlenebilmektedir. Fenilketonüri, yenidoğan bebeklerin karaciğerindeki fenilalanin hidroksilaz enzim eksikliği sonucu ortaya çıkan doğumsal metabolik bir hastalıktır. Doğumda normal olan bebekte beslenmeyi takiben metabolize olamayan ve biriken fenilalanin ve artıkları giderek beyin dokusuna toksik etki gösterir. Zeka geriliği beş ve altıncı aylarından sonra belirgin hale gelir. Tedavisi fenilalaninden kısıtlı diyettir. Tedavi iyi ve yeterli sürede uygulandığı zaman çocuk beklenen zeka potansiyeline ulaşır. Bunu başarabilmek için erken tanı önemlidir.
İkincisi Tiroid bezinin yokluğu veya az çalışması sonucunda oluşan doğumsal hipotiroididir. Önlenebilir zeka geriliğinin önemli nedenlerinden bir diğeridir. Erken tanı ile hormon tedavisi verilerek zeka geriliği önlenebilir.
Diğer Tarama Testleri
İşitme taraması ve görme her yenidoğan bebeğe uygulanması gereken bir taramadır. Bebeğin gözlerinin ışık veya objeye fikse olup takip etmesi ile görme taraması yapılır. Prematür doğum öyküsü, ailede çocukluk çağı görme problemlerinin olması bebeğin ayrıntılı tetkiklerle taranmasını gerektirir.
Ayrıca yenidoğan döneminde gelişimsel kalça displazisi, konjenital kalp hastalıkları, hiposfadias, inmemiş testis, yarık damak, dudak gibi hastalıklar da fizik muayene ile taranabilir.
Doğuştan kalça çıkığında ise son zamanlarda ultrasonografi kullanılmaktadır ve 4-6 aya kadar kalça anormalliklerini tanımlamada duyarlıdır.Doğuştan kalça çıkığı için yenidoğanlar taburcu olmadan önce muayene edilip birinci ayda kalça USG ile taranmalıdır.
Bebek anne sütü almaya başladıktan sonra en geç bir hafta içinde nüfus kaydı yaptırılarak nüfus cüzdanı aile hekimine getirilmelidir ki bebeğin kaydı yapılabilsin. Bebeğin nüfus cüzdanı çıkartılmamış bile olsa Aile Sağlığı Merkezi'nde bebek izlemi, aşıları ve topuk kanı alımı yapılmaktadır.
Aile hekimliğinde topuk kanı alınır ve tarama testleri sorgulanır. Yapılmayanlar varsa yapılması gerekenlerin tamamlanması sağlanır. Ayrıca aylık olarak rutin kontrollere çağırmak için randevu planlaması yapılır. Aşılar ve izlemler iki yaşına kadar çok önemlidir. Aslında Bireyler için Aile Hekimliği takipleri tüm yaşam boyu önemlidir.
